Ο όρος αυτοφροντίδα έχει γίνει αρκετά διαδεδομένος στις μέρες μας σαν μία πρόταση ή παρακίνηση ευημερίας για τη σύγχρονη γυναίκα και μητέρα. Ποια είναι ωστόσο η πραγματική έννοια του όρου και ποιες οι εφαρμογές του; Τι σημαίνει στ’ αλήθεια ‘φροντίζω τον εαυτό μου’;
Η αυτοφροντίδα περιλαμβάνει τις στάσεις, τις συμπεριφορές και τις συνήθειες που προάγουν τη σωματική και ψυχική υγεία και ευεξία του ατόμου. Αφορά μία ενεργή προσπάθεια σύνδεσης με τις ανάγκες μας και την κάλυψη τους.
Αν σκεφτούμε μία γυναίκα στην περίοδο της λοχείας ή μια εργαζόμενη μητέρα που εξομολογείται οτι νιώθει να «πνίγεται» στην καθημερινότητα της, μία από τις συμβουλές που θα μας έρθουν στο μυαλό μας μπορεί να είναι να φροντίσει τον εαυτό της. Είναι αλήθεια οτι για να είμαστε σε θέση να φροντίσουμε τους άλλους είναι σκόπιμο να έχουμε καλύψει πρώτα τις δικές μας ανάγκες, ωστόσο πολλές νέες μητέρες νιώθουν πως παραγκωνίζουν την κάλυψη των δικών τους αναγκών σε καθημερινή βάση για να ανταπεξέλθουν σε μία τεράστια λίστα καθηκόντων και να φτάσουν στα ύψη των προσδοκιών που οι ίδιες και η κοινωνία έχει θέσει για εκείνες.
Υπάρχει ενδεχομένως και μία παρερμηνεία όσον αφορά την έννοια της αυτοφροντίδας, καθώς πολλοί μπορεί να φέρουμε στο μυαλό μας ραντεβού σε κέντρα αισθητικής, ώρες στο γυμναστήριο, πολύωρες ανέμελες εξόδους… σενάρια που μπορεί να φαντάζουν μακρινά για μία γυναίκα με ένα νεογέννητο. Ναι όλα αυτά μπορεί να είναι συνήθειες αυτοφροντίδας, αλλά το ίδιο μπορεί να είναι και ένα ζεστό μπάνιο στο τέλος της ημέρας, η ανάγνωση λίγων σελίδων ενός βιβλίου, ένα δεκάλεπτο γιόγκα ή μία θρεπτική σαλάτα.
Περισσότερο απ’όλα η αυτοφροντίδα αφορά τη σύνδεση με το σώμα μου, το συναίσθημα μου και τις ανάγκες μου. Σχετίζεται με την αποδοχή του πού βρίσκομαι, την αναγνώριση του τι χρειάζομαι και τη διαπραγμάτευση του πώς μπορώ να το προσφέρω στον εαυτό μου τη δεδομένη στιγμή. Η αυτοφροντίδα δεν χρειάζεται να είναι άλλο ένα σημείο στη μακριά λίστα καθηκόντων μίας μητέρας, άλλη μία πηγή άγχους και πίεσης. Έγκειται στην καλλιέργεια μιας στάσης ευγένειας προς τον εαυτό μας και τη δημιουργία περισσότερου χώρου για εκείνον.
Αυτή η διαδικασία βέβαια δεν είναι πάντα εύκολη καθώς οι προηγούμενες εμπειρίες μας και ο τρόπος που έχουν διαμορφώσει τη σχέση μας με τον εαυτό μας και με τους άλλους μπορεί να υποδεικνύουν μοτίβα συμπεριφοράς που παραμελούν τις ανάγκες μας. Μπορεί επίσης, σε περιόδους άγχους και πίεσης να καταφεύγουμε σε συνήθειες προσωρινά παρηγορητικές ή ανακουφιστικές, που ωστόσο δεν φροντίζουν πραγματικά τον εαυτό μας. Η αυτοφροντίδα, λοιπόν, μπορεί να αφορά και μία συνδιαλλαγή με τον εαυτό, μία αναθεώρηση των προτεραιοτήτων μας και των επιλογών μας. Μπορεί επίσης να σχετίζεται και με τα όρια που βάζουμε στους άλλους, με την αναδιαπραγμάτευση κάποιων σχέσεων και ρόλων που έχουμε αναλάβει.
Οι μορφές που μπορεί να πάρει πρακτικά ποικίλουν ανάλογα με την κάθε γυναίκα και την περίοδο που διανύει. Για μία γυναίκα με ένα νεογέννητο αυτοφροντίδα μπορεί να είναι να πάρει λίγο χρόνο την ώρα που το μωρό της κοιμάται για να ξεμουδιάσει το σώμα της ή να κοιμηθεί κι εκείνη ενώ για μία γυναίκα που έχει μεγαλύτερα παιδιά και εργάζεται μπορεί να είναι να παρακολουθήσει ένα σεμινάριο ή να πάει γυμναστήριο. Είναι πολύ σημαντικό οι «στόχοι» αυτοφροντίδας που θέτουμε να ανταποκρίνονται στο στάδιο που βρισκόμαστε και στους ρυθμούς της καθημερινότητας μας.
Κι ενώ η αυτοφροντίδα ενέχει τη διάσταση της προσωπικής ευθύνης και προάγει τις προσωπικές επιλογές για την ευημερία κάποιου, είναι σημαντικό η προώθηση της αυτοφροντίδας να μην γίνεται σε βάρος της υποστήριξης και των υποδομών που χρειάζεται να υπάρχουν για την ευημερία μία μητέρας. Οι ίδιες οι γυναίκες, δηλαδή, δεν είναι οι μόνες υπεύθυνες για την προάσπιση και κάλυψη των αναγκών τους. Οι σύντροφοι τους, το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, οι εργοδότες, η ευρύτερη κοινωνία οφείλουν να υποστηρίζουν τις γυναίκες στη μετάβαση στη γονεϊκότητα και να συμβάλουν ώστε να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να φροντίσει μία γυναίκα και τον εαυτό της.
